Persbreidel in oorlog en tijden van confrontatie
Gelijkschakeling. Het is een begrip dat voortdurend opduikt in het
historische relaas van Piet Hagen met de titel
Dubbel zondebok: Joodse journalisten in tijden van antisemitisme en vervolging 1920 - 1945. Het verwijst naar de persbreidel die met
name voor Joodse journalisten verstrekkende consequenties had.
Al vanaf het begin van de bezetting in Nederland werden zij uit hun
functie ontheven, konden hun beroep niet meer uitoefenen en moesten onderduiken om het vege lijf te redden. Dat gebeurde
meteen al bij het Nederlandse persbureau ANP.
Die persbreidel trof trouwens niet alleen de Joodse journalisten.
Elke vorm van kritische journalitsiek die niet in overeenstemming was met de nazipraktijk en - ideologie werd met straffe hand
uitgebannen. Journalisten die hun beroep wilden behouden moesten aan de leiband lopen van de bezetter of ondergronds gaan.
Die inkapseling van de pers vond uiteraard ook in Duitsland zelf en in Italië plaats. Gelijkschakeling heette dat, in stand gehouden
door harde sancties, geweldadige consequenties en de groei van een verklikkersmaatschappij. Censuur en boekvebranding.
Inmiddels komt dat fenomeen ons niet meer zo onbekend voor.
Het regiem van Poetin in Rusland heeft zo elk kritisch commentaar en de onafhankelijke journalistiek in de kiem gesmoord.
Journalisten met een eigen geluid, afwijkend van de
officiële versie hebben de wijk moeten nemen naar het buitenland, demonstraties tegen de regering werden zo hard neergeslagen
en met arrestaties en geheime opsluiting bedreigd dat de demonstranten zich nu niet meer in het openbaar manifesteren,
op een enkele uitzondering van moedige verzetslieden na die dat met draconische vrijheidsberoving moeten bekopen,
zoals onlangs bij de solidariteitsdemo voor Navalny.
Alleen het moedige verzet van de Oekraïners onder leiding van President Zelensky kan wellicht de ogen van de Russische
bevolking openen voor de wrede onderdrukking van dit autocratische regiem. De journalistiek fungeert niet langer als luis
in de pels maar slechts als propagandamiddel in dienst van de autocratische leider. Die laat zich moeilijk verjagen,
zoals onlangs weer bleek in Turkije. Turkse aanhangers in Nederland lijken niet te beseffen welke vrijheden ze hier genieten.