De laatste les, deel 2. Ruud Hoff
In tegenstelling tot Federico Caffé is Ruud Hoff niet geruisloos verdwenen, maar het had niet veel gescheeld of zijn collega’s en oud-leerlingen zouden na zijn pensionering pas met zijn overlijdensbericht weer van hem gehoord hebben.
Net als Federico Caffé was Ruud een gepassioneerd docent. Zonder kinderen kon hij zich als vrijgezel geheel wijden aan zijn rol als docent en onderzoeker. Zijn huis in Hilversum ademde de sfeer van een vrijgezellenhonk waar Ruud alles op zijn vakgebied gretig in zich opnam en op papier uitwerkte, een noeste arbeid waarvan hij genoot maar die weinig of geen ruimte liet voor huishoudelijke werkzaamheden of ontvangst van buitenstaanders.
Het was dan ook een ietwat ironische speling van het lot dat de zorg om een plant op zijn binnenplaatsje hem in het ziekenhuis deed belanden. Hij had de plant willen optillen en verplaatsen, maar moest hem uit zijn handen laten glippen, sloeg daarbij achterover en brak een ruggenwervel. Dat euvel bleek goed te behandelen maar de uitzaaiingen van de prostaatkanker in zijn botten en elders leidden tot de kroniek van een aangekondigde dood. De artsen gaven hem nog drie maanden toen hij in deplorabele toestand naar huis terugkeerde, hunkerend verlost te zijn van ziekenhuis en revalidatiecentrum. Het werden drie maanden en een week.
Met de zorg van vier thuisverzorgsters die dagelijks aantraden werd de woning weer toonbaar en knapte Ruud zienderogen op, geholpen door hun aandacht en hulpmiddelen zoals een rollator, een ziekenhuisbed beneden in de voorkamer, een krachtig pepmiddel en een schitterend zonnig voorjaar. Terecht noemde hij de vrouwen de vier engelen. Intussen was de covid-19 pandemie bijna volledig aan hem voorbijgegaan. Hij had andere zorgen.
Die engelen zagen in dat het voor Ruuds welzijn toch ook van belang was om af en toe wat bezoek te ontvangen. Ze doorbraken zijn aarzeling en al gauw stond ik, samen met collega Remko, bij hem op de stoep, met de fiets vanuit Utrecht. Meerdere bezoeken volgden. Naast collega’s en oud-studenten, spanden ook de buren zich in voor Ruud. Collega Paul woonde op de hoek en kwam regelmatig langs, de buren aan de andere zijde bezorgden vrijwel iedere dag een warme maaltijd en zo leek Ruud zelfs wat aan te sterken.
Een van de engelen nam het initiatief met hem een bucketlist op te stellen. Op een dag werd Ruud benaderd door de politie in Doorn waar hij tweemaal per jaar een les over interculturele verschillen gaf aan politiemensen die trainingen gingen verzorgen in Afghanistan en Irak. Kon hij dit nogmaals doen? Ruud had inmiddels de moed om daar ja op te durven zeggen - het onderwijsdier in hem kwam onweerstaanbaar
naar boven - en, na enige basale uitleg over zijn toestand, als voorwaarde te stellen dat een rolstoel voor hem ter beschikking werd gesteld. Dat was geen probleem en de datum werd vastgesteld op donderdag 10 september.
Dat zou zijn laatste les worden. De hele dag werd hij bijgestaan door de engel Hermina die hem naar Doorn reed en weer thuisbracht en ons de foto als tastbaar bewijs naliet. Ruud genoot ervan en het maakte hem blij, zo liet hij mij weten. Dat is goed te zien op de foto, trots in de rolstoel na de les, geflankeerd door zijn leerlingen van het laatste uur.
In de nacht van 16 op 17 september kwam hij te overlijden. Ik zou donderdag 17 nog bij hem langsgaan. De maandag eraan voorafgaand liet hij mij en Martinah weten dat hij ons graag weer wilde zien.
Het woord was inderdaad dikgedrukt. Zelfs tot kuieren met het looprek op weg naar het bankje bij het water een straat verderop was hij al enige tijd niet meer in staat. Die wandelingetjes en gesprekken waren een welkome afleiding. Zittend op het bankje en uitkijkend over het water kreeg Ruud dan de kracht om ook de terugweg aan te kunnen.
Ik betreur het dat ik niet op het idee ben gekomen om hem tenminste nog een keer in de ogen te kunnen zien, zodra ik zijn laatste mededeling ontving. Ik was met hem naïef gaan geloven in een langduriger afscheid, waarvan hij steeds weer zichtbaar genoot en wij met hem, hoewel we ook steeds de pijnlijke realiteit onder ogen zagen. Het riep vragen op van geloofsbeleving en wat dit aardse leven voor ons en onze omgeving betekent. Rest slechts onze erfenis of een hiernamaals? Ruud was opgegroeid in een protestants-christelijk gezin met een jongere zus.
Was het lied van Vera Lynn ten gehore gebracht bij besluit van de uitvaardienst een uiting van louter levenslust of een teer geloof in een hiernamaals? De tekst laat ruimte voor speculaties. We’ll meet again, don’t know where, don’t know when…
Ruuds hartstocht voor het lesgeven was tot het einde toe zichtbaar. Generaties studenten genoten van de wijze waarop hij verhalend de actuele toestand in het Midden-Oosten en de historische achtergronden erbij in heldere bewoordingen uiteenzette. Dat was ook de journalisten van radio en tv niet ontgaan. Regelmatig trad hij op in de media als de actuele ontwikkelingen in het Midden-Oosten daartoe aanleiding gaven. De rust en kalme overtuiging die hij daarbij uitstraalde maakte dat zijn studenten zijn lessen koesterden als een warm bad van overvloedig inzicht en kennis.
Voor hem was het onderwijs niet alleen beperkt tot het klaslokaal of de collegezaal van de School voor de Journalistiek of het instituut Clingendael in Den Haag. Bij het HOVO verzorgde hij jarenlang korte cursussen, ook na zijn pensionering, tot aan zijn ziekbed.
Hij ging graag op reis met studenten naar landen in het Midden-Oosten, naar Indonesië en de Verenigde Staten. In 2000 had hij mij gevraagd met een groep studenten mee te gaan om de Amerikaanse presidentsverkiezingen en lokale verkiezingen te verslaan. Het schiep een band die daarna nog leidde tot gezamenlijke onderwijsprojecten. Zo konden we als docenten van elkaar leren, elkaar inspireren, zonder ten onder te gaan in de van bovenaf opgelegde schaalvergroting en centraal gestuurde lesplannen die voorbij dreigden te gaan aan individuele competenties en de hartstocht voor het vak. Ik was er graag bij geweest, die laatste les in Doorn.
(Ook bij de uitvaartdienst moest ik helaas ontbreken. Ik was flink verkouden en wachtte nog op de uitslag van de corona-test).
